قیمت: 9500 تومان
لینک خرید آنلاین
درایة الحدیث
دِرایَةُ الحدیث از شاخههای علوم حدیثی است. این دانش در گذشته به بررسی مفهوم و سند حدیث میپرداخت ولی در اصطلاح کنونی بیشتر به بررسی سند روایات پرداخته و مفهوم شناسی را به علم «فقه الحدیث» واگذار کرده است. آثار زیادی در این دانش تدوین شده است.
معنای درایة الحدیث
درایه، مصدر ثلاثی مجرد از ریشه «د-ر-ی» به معنای دانستن است؛ البته دانستن و دانشی که به دنبال یک سلسله مقدمات و با نوعی تدبیر: و به شیوه غیر معمول به دست میآید نه از طریق مقدمات معمول. برخی گفتهاند درایه نوعی دانستن است که به دنبال شک کردن ایجاد میشود.
در احادیث شیعه، واژه درایه به معنای فهم حدیث و در مقابل روایه به معنای نقل و روایت حدیث به کار رفته است. در این احادیث بر لزوم فهم حدیث، برتری فهم بر نقل و اندک بودن فهم کنندگان در مقایسه با نقل کنندگان تأکید شده است. از این رو به بیان برخی پژوهشگران، معنای اصطلاح درایة الحدیث همان معنایی بوده است که امروزه از اصطلاح فقه الحدیث دریافت میشود.
با دور شدن از عصر حضور امامان٬ نیاز به بررسی سند روایت برای اطمینان از صحت انتساب روایت به امام بیشتر شد و بدین ترتیب بررسی سند روایات اهمیت زیادی یافت. بدین ترتیب در طول زمان درایة الحدیث دامنه موضوعی وسیعتری یافت که شامل متن و سند حدیث میشد.
اصطلاح درایة الحدیث
تغییر دامنه موضوعی درایة الحدیث در تعاریف این علم روشن است. شهید ثانی که معمولا او را نخستین نویسنده کتاب درایة الحدیثی دانستهاند درایة را دانشی دانسته است که در آن از متن حدیث و سند آن، اعم از صحیح و سقیم و علیل و همه آنچه برای بازشناختن حدیث مقبول از مردود لازم است، بحث میشود. شیخ بهایی نیز در تعریف خود درایة الحدیث را شامل بحث از سند و متن حدیث و چگونگی دریافت و آداب نقل حدیث دانسته است.
با تمرکز بیشتر درایة الحدیث بر مباحث سندشناسی٬ آقا بزرگ تهرانی در تعریف خود از این دانش٬ دامنه آن را منحصر به بررسی سند حدیث دانست. آقا بزرگ در تعریف خود داریة الحدیث را در مقابل فقه الحدیث قرار داده و فقه الحدیث را متکفل بحث از متن حدیث دانسته است.
واژه درایه در کاربرد اولیه به معنای فهم عمیق حدیث بوده و در مقابل مفهوم روایت قرار میگرفته است اما کاربرد آن در طول زمان تغییر یافته و امروزه مسایل مربوط به فهم حدیث در علم فقه الحدیث مورد بحث قرار میگیرد و درایة الحدیث بیشتر بر قواعد سند و نقل روایت تمرکز دارد.
محتوای کتابهای داریه الحدیث
کتابهای درایة الحدیث به طور معمول به مباحث زیر میپردازند:
الف) اصطلاحات مقدماتی (مانند حدیث، خبر و اثر)
ب) اصطلاحات مربوط به روات (حافظ، شیخ، مولی و...)
ج) اصطلاحات مربوط به راههای رسیدن حدیث به راوی (طرق تحمل حدیث).
د) اصطلاحات مربوط به روایت که دارای اقسام متعددی است و به تقسیمبندیهای حدیث از منظرهای زیر میپردازد:
یقین آور بودن یا نبود روایت (خبر متواتر و خبر واحد)
اوصاف راویان (صحیح، حسن، موثق و ضعیف)
تعداد راویان (مستفیض و عزیز)
اتصال و انقطاع سند (مسند، متصل، مرسل، معلق و منقطع)
انتساب به آخرین گوینده (حدیث قدسی، مرفوع، موقوف و مقطوع)
تغییراتی که در متن یا سند رخ داده(مدرج، مقلوب، مصحف، محرف، مضطرب و موضوع)
تعداد واسطهها تا امام معصوم(عالی و نازل)
سن راویان(روایة الاقران و مدبج)
تشابه نام راویان(مشترک، مفترق، متشابه السند، موتلف و مختلف)
حالات وارد بر متن روایت (نص، ظاهر، موول، مجمل، ناسخ، منسوخ، محکم، متشابه و...)
تاریخ درایة الحدیث
در میان اهل سنت از دوره صحابه و پس از آنها شاهد توجه به بعضی از مباحث درایه هستیم. نمونههایی از نگارش در برخی موضوعات درایه از اواخر قرن دوم در دست است. شافعی، اولین فردی است که در کتاب الرسالة مباحثی از این دست را به بحث گذاشته است.
معمولا شهید ثانی را نخستین نویسنده کتابی در درایه الحدیث شیعه دانستهاند. شهید ثانی کتاب البدایه را در این علم نگاشت و خود شرحی با عنوان الرعایه بر آن تألیف کرد. با این حال برخی جمال الدین احمد بن طاوس حلی را به دلیل نگارش کتاب حل الاشکال فی معرفه الرجال نخستین نویسنده شیعی درایه الحدیث دانستهاند. برخی دیگر قطبالدین راوندی(م ۵۷ق) نویسنده رساله فی بیان احوال احادیث اصحابنا را نخستن نویسنده شیعه در این علم دانستهاند و برخی نیز اثر حاکم نیشابوری با عنوان معرفه علوم الحدیث را نخستن اثر شیعه در درایة الحدیث دانستهاند.
نامهای دیگر درایه
از دانش درایه به علوم الحدیث، درایة الحدیث، مصطلح الحدیث و اصول الحدیث نیز تعبیر شده است. در میان علمای شیعه، اصطلاح درایه پراستعمالترین عنوان برای این دانش است. نزد علمای شیعه تعبیر اصول الحدیث عموماً برای اشاره به کتابهای اصلی حدیثی، مثل کتب اربعه به کار رفته است.
شکلگیری اصطلاحات علوم حدیث
بسیاری از اصطلاحات این دانش در قرن سوم شکل گرفت و محدثان و رجالیان در مقدمه آثار حدیثی و رجالی خود برخی از مباحث مطرح در درایه مانند آداب تحمل و اداء، انواع روایات مقبول و منکر و نیز طبقات راویان و امثال آن را طرح کردند. به گفته نورالدین عتر در میان این آثار، العلل تِرْمِذی متوفی ۷۹ که در انتهای کتاب جامع ترمذی آمده، به دلیل تعریف بعضی اصطلاحات علم درایه و مباحث گوناگون آن ممتاز است.
تاریخ : 21 آبان 1397, 15:50 بازدید : 1 181